"Radyoloji Hizmetleri Yönetmeliği" ile "İyonlaştırıcı Radyasyon ve Radyonüklit Kullanılarak Sunulan Sağlık Hizmetleri Hakkında Yönetmelik" 26 Nisan 2022 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu yönetmeliklerde çalışanlar açısından nelerin değiştiğine dair sendikamız tarafından hazırlanan bilgi notu aşağıdadır:
RADYOLOJİ HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ’NDEKİ DÜZENLEMELER
1) Radyasyon kaynağı ile çalışanların giriş ve çıkışlarının özel denetime, gerçekleştirilen faaliyetlerin radyasyondan korunma bakımından özel kurallara bağlı olduğu ve görevi gereği radyasyon ile çalışan kişilerin yıllık doz sınırlarının 6 mSv'den fazla radyasyon dozuna maruz kalabilecekleri, iyonlaştırıcı radyasyon kaynağının bulunduğu ve doğrudan radyasyona maruz kalınan alan, “Denetimli Alan” olarak tanımlanmıştır.
2) Radyasyon Güvenliği Komitesi yeni yönetmelikte yer almamaktadır. Bunun yerine Yönetici, Mesul Müdür, Merkez Sorumlusu ve Ünite Sorumlusu tanım ve kavramları getirilmiş olup görev, yetki ve sorumlulukları açıkça düzenlenmiştir. Yönetici veya mesul müdüre Gözetimli radyoloji birimlerinde çalışan personelin sağlık iznini kullandırma görevi/yetkisi verilmiştir. Merkez sorumlusu ise denetimli alanlarda(görevi gereği radyasyon ile çalışan kişilerin yıllık doz sınırlarının 6 mSv'den fazla radyasyon dozuna maruz kalabilecekleri, iyonlaştırıcı radyasyon kaynağının bulunduğu ve doğrudan radyasyona maruz kalınan alan) iyonlaştırıcı radyasyon kaynağı cihazı kullanan personelin etkin doz aşımı halinde sağlık iznini hemen kullandırmakla görevlendirilmiştir.
İlgili unvanlara ait tanım ile görev, yetki ve sorumluluklarının tamamına ulaşmak için tıklayınız.
3) Bu Yönetmelik kapsamında radyoloji merkezlerinde, ünitelerde ve gözetimli radyoloji birimlerinde kullanılacak cihazlar; iyonlaştırıcı radyasyon kaynağı içeren ve içermeyen cihazlar ile yapay zeka ve robotik cihaz teknolojileri olmak üzere aşağıdaki şekilde üç gruba ayrılmış ve aşağıdaki şekilde sınırlandırılmıştır;
a) İyonlaştırıcı radyasyon kaynağı içeren cihazlar:
1) Bilgisayarlı tomografi cihazı.
2) Mamografi cihazı.
3) Tomosentez cihazı.
4) Kemik-mineral dansitometresi cihazı.
5) Sabit/mobil röntgen cihazı.
6) Anjiografi cihazı.
7) Sabit/mobil skopi.
8) Floroskopi.
9) Extracorporeal Shock Wave Lithotripsy (ESWL) C-kollu röntgen/floroskopi.
10) Endoscopic Retrograde Cholangio-Pancreatography (ERCP).
b) İyonlaştırıcı radyasyon kaynağı içermeyen cihazlar:
1) Manyetik Rezonans (MR).
2) Ultrason.
3) Doppler.
c) Yapay zeka ve robotik cihaz teknolojileri.
(2) Sağlık kurum ve kuruluşu bünyesinde kullanılan mobil röntgen ve skopi gibi hareketli iyonlaştırıcı radyasyon kaynakları radyoloji merkezlerinin sorumluluğunda çalıştırılır.
(3) İyonlaştırıcı radyasyon kaynakları için NDK’den lisans alınması zorunludur.
4) Radyasyon kaynakları ile çalışacak personelin çalışma şekli, 3153 sayılı Kanunda öngörülen çalışma süresini aşmamak kaydıyla yani belirlenen 35 saat ile sınırlı olacak şekilde hizmetin etkinlik ve sürekliliğinin sağlanması bakımından vardiya veya nöbet şeklinde düzenlenebilir.
İyonlaştırıcı radyasyon kaynağı içermeyen cihazlar ile çalışacak personelin çalışma şekli hizmetin etkinlik ve sürekliliğinin sağlanması bakımından vardiya veya nöbet şeklinde düzenlenebilir.
5) Kesintisiz sağlık hizmeti sunulan sağlık kurum ve kuruluşlarında ve radyoloji uzmanlık eğitimi verilen radyoloji merkezlerinde radyoloji uzmanlık öğrencileri ve radyoloji uzmanları nöbet usulü ile çalışabilir.
Ayrıca uzun zamandır gündemde olan ve Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliğinde ilgili hüküm kaldırıldıktan sonra bu düzenlemeye kadar kim tarafından uygulanacağı net olmayan radyoloji merkezlerinde, ünitelerde ve gözetimli radyoloji birimlerinde mobil röntgen veya skopi gibi hareketli cihazların kullanılacağı radyasyon uygulamaları, tıbbi görüntüleme teknisyeni/teknikeri tarafından yürütülecektir.
6) Doz limitleri ve dozimetreye ilişkin hususlar aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir;
(1)Yönetmeliğe uygun olarak denetimli alanlarda iyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile çalışan personel kişisel dozimetre taşımak zorundadır. Girişimsel radyoloji ve floroskopik uygulamalarda çalışanlar kişisel dozimetresine ek olarak el bileği veya yüzük dozimetresi taşır.
(2) İyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile çalışanlar için etkin doz ardışık beş yıl toplamında 100 mSv’i geçemez. Etkin doz yıllık 20 mSv’i, aylık 2 mSv’i geçemez.
(3) El, ayak veya cilt için yıllık eşdeğer doz sınırı 500 mSv, göz merceği için 150 mSv'dir.
(4) 18 yaşını doldurmamış olanlar radyasyon kaynağı ile çalışılan işlerde görev alamazlar. Eğitim amaçlı olmak kaydıyla, eğitimleri radyasyon kaynaklarının kullanılmasını gerektiren 16-18 yaş arası stajyer ve öğrenciler bu eğitimlerini sadece denetimli alan dışında kalan alanlarda alabilir. Mesleki eğitimleri gereği radyasyon kaynağı ile çalışması zorunlu 16-18 yaş arası stajyer ve öğrenciler için etkin doz, göz merceği ve tüm vücut için yılda 6 mSv’i geçemez.
(5) Hamile personel için yıllık doz sınırı, Nükleer Denetleme Kurumu tarafından toplum için belirlenmiş yıllık doz sınırlarını aşamaz.
(6) Yıllık doz sınırları ile ilgili diğer hususlarda Nükleer Denetleme Kurumu tarafından yapılan düzenlemeler esas alınır.
(7) Dozimetri hizmeti Nükleer Denetleme Kurumu tarafından yetkilendirilen kuruluşlardan alınır.
(8) Dozimetre sonuçları Nükleer Denetleme Kurumu bünyesindeki Ulusal Merkezi Doz Kayıt Sistemine ve Bakanlık merkezi sistemine gönderilir.
(9) Kişisel dozimetre ölçümlerinde doz limitlerinin aşıldığının tespit edilmesi halinde ölçümü yapan kuruluş derhal radyoloji merkezine, üniteye veya gözetimli radyoloji birimine bildirimde bulunur.
(10) Kişisel dozimetre ölçümlerinde aylık 2 mSv değerinin aşılması durumunda merkez sorumlusu ve radyasyondan korunma sorumlusu sorunun kaynağını inceleyip değerlendirir, varsa eksiklik ve aksaklıkların düzeltilmesi için gerekli tedbirleri alır ve Nükleer Denetleme Kurumu mevzuatı kapsamında işlem yapılır.
İYONLAŞTIRICI RADYASYON VE RADYONÜKLİT KULLANILARAK SUNULAN SAĞLIK HİZMETLERİ HAKKINDA YÖNETMELİKTE YER ALAN DÜZENLEMELER
1) İyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile çalışanların çalışma esasları şu şekilde belirlenmiştir;
Sadece iyonlaştırıcı radyasyona teşhis, tedavi veya araştırmanın yapıldığı yerler ile bu iş ve işlemlerde çalışan personelin haftalık çalışma süresi 35 saattir. Bu çalışanların, denetimli alanlarda koruyucu ekipman ve dozimetre kullanması zorunludur.
Bu kaynaklar ile çalışacakların işe başlamadan önce ve başlamadan sonraki yıllık sağlık kontrolleri yönetmelik ekindeki forma istinaden yapılacaktır. İlgili yönetmeliğe ve EK-1 forma ulaşmak için tıklayınız.
Radyasyon kaynağı ile çalışacak personelin çalışma şekli 35 saati geçmemek üzere vardiya veya nöbet şeklinde düzenlenebilir.
Hamilelik şüphesi olan, hamile veya emzirenin iyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile çalışma şartları fetüs veya emzirilen çocuğun radyasyondan korunmasını sağlayacak şekilde düzenlenir.
2) Sağlık(Şua) İzni şu şekilde düzenlenmiştir.
Sadece İyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ve radyonüklitlerin kullanıldığı denetimli alanlarda çalışanlara sağlık(şua) izni verilir. Bu iznin süresi, bu çalışanların bir takvim yılı içerisinde denetimli alanlarda fiilen çalıştığı süreler dikkate alınarak Yönetmelikte yer alan “EK-2 Sağlık İzni Tablosu”nda belirtilen çalışma süresine göre belirlenir.
Mobil röntgen veya skopi gibi hareketli cihazları kullanan iyonlaştırıcı radyasyon kaynağı ile çalışanlara verilecek sağlık izni süresi, bu çalışanların bir takvim yılı içerisinde denetimli alanlarda fiilen çalıştığı süreler dikkate alınarak Yönetmelikte yer alan “EK-2 Sağlık İzni Tablosu”nda belirtilen çalışma süresine göre belirlenir. İlgili yönetmeliğe ve EK-2 forma ulaşmak için tıklayınız.
“EK-2 Sağlık İzni Tablosu” aşağıda yer almaktadır.
Denetimli alanlarda İyonlaştırıcı radyasyon kaynağı cihazı kullanan çalışanların ektin doz aşımı halinde sağlık kurum ve kuruluşu tarafından sağlık izni hemen kullandırılır.
Sağlık(Şua) izni bölünemez, yıl geçişlerinde üst üste kullanılamaz ve diğer yıla aktarılamaz.
Denetimli alanlarda İyonlaştırıcı radyasyon kaynağı ile çalışanlara verilecek sağlık izni süresi hesaplanırken doğum, ölüm, evlilik ve yıllık izin ile geçirilen süreler, çalışma süresine dahil edilmez.
