Şiddet Nedir ?

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Uluslararası Hemşireler Birliği ICN) ve Dünya Sağlık Örgütü’ne göre şiddet; “Bir kişi veya gruba karşı fiziksel, zihinsel, ruhsal, ahlaki ve sosyal gelişimine zarar verebilecek şekilde fiziksel güç kullanımı ve güç kullanımı tehdididir. Kötü söz ve taciz de bu kapsamda değerlendirilir.” şeklinde ifade edilmiştir. 

Şiddet Türleri

1- Fiziksel Şiddet:

2- Sözlü Şiddet 

3- Psikolojik Şiddet 

Türk Sağlık-Sen olarak “Sağlık Çalışanlarının Çalışma Hayatındaki Sorunları” ile ilgili araştırmamızda sağlık çalışanlarının yüzde 68’inin amirlerinin uygulamalarından rahatsız olduğu yüzde 30’unun çalıştıkları kurumda amirlerinin ayrım yaptığını düşündüğü, yüzde 21’i keyfiyete göre yönetim gösterdiklerini ve yüzde 17’si psikolojik baskı uyguladıklarını düşündükleri ortaya çıkmıştır.  Yüzde 25’i amirlerini hoşgörülü, yüzde 7’si adaletli olduğunu düşünmektedirler. Ortaya çıkan bu sonuç, çalışanların idarecilerin yönetimlerinden dolayı nasıl bir baskı altında olduklarını anlatmaktadır. 

Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi “Alo 170” hattına gelen çağrılar, Mobbing ile Mücadele Derneği tarafından kamuoyuna duyurulmuştur.  “Alo 170” istatistiklerine göre, yaklaşık bir yıllık süre içinde kamudan 1143, özel sektörden ise 1722 çağrı geldi. Toplam 2865 başvurunun yüzde 47’si kadınlar, yüzde 53’ü erkekler tarafından yapılmıştır. Kamuda en fazla başvuru ise, yüzde 17.06 oran ve 195 kişiyle kamu hastanelerinden gelmiştir. 

Kamu kurumlarında yaşanan psikolojik taciz ve bezdirme vakaları TBMM Kadın-Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu tarafından hazırlanan "Mobbing Raporu"nda Sağlık çalışanlarının hizmet sektöründeki diğer meslek gruplarına göre 16 kat daha fazla psikolojik şiddet görme riski taşıdıklarına yer verilmiştir.  

Sağlık Bakanlığı verilerine göre 14 Mayıs 2012 - 01 Nisan 2018 tarihleri arasında kayıtlara geçen şiddet vakası sayısı 68 bin 375’tir. 

2012 yılında ayda 721  şiddet vakası rapor edilirken 2017 yılında bu ayda 1117’ye yükselmiştir.

Sağlıkta Şiddetin Nedenleri

a-) Sapmış Tepki: Sağlık ve Sağlık Hizmetleri Politikaları başta olmak üzere makro düzeydeki politikalardaki aksaklıklar, yanlış uygulamalar, adaletsizlik duygusu vb. gibi olumsuzluklara yönelik patlama noktası olarak uygulanan şiddet türleri sağlık çalışanlarına sapmış bir şiddet türüdür. Devletin herhangi temsilcisine tepki göstermekten çekinen, cezaî müeyyidelerden korkan kişinin Sağlık Politikalarındaki ve Sağlık Hizmetlerindeki tüm sorumluluğun sağlık çalışanlarına ait olduğunu düşünerek şiddet uygulamaktadır. 

b-) Vicdan Rahatlatma: hasta yakını kendi yakının özel ve ivedilikle ilgilenmesini beklemektedir. Beklentisinin karşılanmaması durumunda da sözde vicdani sorumluluğunu bastırmak adına şiddeti bir çözüm aracı olarak görmektedir. 

c-) Bir Tedavi Yöntemi Olarak Şiddetin Algılanması: Sağlık sektöründe rastlanılan durum hizmet alanların hizmet verenlere karşı uyguladığı bir şiddettir. Bu davranışın altında yatan gerçek şiddetin hastanede adeta bir tedavi olma yolu olarak algılanmasıdır.  Hastalar ve hasta yakınları,  tedavi için yapılması gereken ilk uygulamanın çalışanı baskı altına almak olduğuna inanmaktadırlar. 

ç-) Sağlık Çalışanları ile Vatandaşın Karşı Karşıya Getirilmesi: Sağlıkta yaşanan şiddetin önemli bir nedeni de sağlık çalışanları ile vatandaşın özellikle siyasilerin olumsuz ifadeleri ile karşı karşıya getirilmesidir. SABİM’de isimsiz ihbarların bile değerlendirilmesi gibi uygulamalar ile adeta bir cezalandırma aracına dönüştürülmüştür. Bu sistemle vatandaşla sağlık çalışanı karşı karşıya getirilmiştir. 

d-) Tükenmişlik (İş Yoğunluğu): Sağlık çalışanları stresle baş başa kalmakta ve tükenmişlik sendromu yaşamaktadırlar. Sağlık çalışanları böyle bir durum içerisindeyken, kendilerinin veya yakınlarının sağlığından endişe duyan vatandaşlarında sağlık kurumlarında aşırı stresli ve tedirgin olmaları nedeniyle şiddet olayları meydana gelebilmektedir.

e-) Kurumsal Etkenler: Hastanelerin fiziksel şartlarındaki olumsuzlukların hizmet alanların ve verenlerin stres düzeyini yükselterek şiddete yol açabilmektedir. 

f-) Toplumsal Etkenler: Sağlık çalışanlarına yönelik şiddet sorununu toplumsal şiddet ayrı düşünmek yanlış olacaktır. Aileden spora, eğitimden çocuğa toplumun çeşitli alanlarında giderek artan şiddetin ne yazık ki sağlık alanına da yansımaktadır

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

A- Takip, Kayıt ve Müdahale Sistemleri

- Bakanlık Beyaz Kod Birimi hakkında duyuru ve afişlerin hazırlanarak, kullanımının yaygınlaştırılması sağlanmalıdır.

B- Koruma Sistemleri

- Güvenlik personeli sayısını arttırılarak, Hastane polisinin de olaylara derhal müdahale etmeleri sağlanmalıdır. 

- Bekleme salonlarında gerekli kamera sistemlerinin kurulması, soruşturmaya veya kovuşturmaya konu olan bir şiddet olayında ilgili kamera görüntülerinin temin edilebilmesi için verilerin uzun süre depolanmasına imkan verecek alt yapının hazırlanması gerekmektedir.

- Kamera kayıtlarını devamlı takip edecek ve gerektiğinde müdahale ya da yönlendirme yapabilecek birim oluşturulmalıdır. 

- Kamera sisteminin bulunmadığı, özelikle muayene odaları gibi kalabalığın olmadığı yerlerde, güvenlik personeline uyarı imkanı sağlayacak sistemler kurulmalıdır.

C- Fiziki Düzenlemeler

- Kamera ile izlemeye olanak vermeyen kör noktaların da takip edilebilmesi için gerekli tedbirler alınmalıdır.

- Hizmet sunumu yapılan yerlerde yeterli aydınlatma sağlanmalıdır.

- Caydırıcılığın Arttırılması ve Sürekliliğin Sağlanması

- Tutuklu Yargılama esas alınmalıdır. Her ne kadar bu konuda yasal bir düzenleme yapılmış olsa da tutuklu yargılama ancak yoğun bir kamuoyu baskısı olursa gerçekleşmektedir. Televizyonlarda haber olursa serbest bırakılanların tutuklandığı bir süreç yaşanmaktadır. Bu düzeltilmelidir. 

- Sağlık çalışanlara şiddet uygulayan şahısların Acil Sağlık Hizmetleri haricindeki sağlık hizmetlerinden yararlanmaları geçici olarak sigorta kapsamından çıkartılarak ücretli olmalıdır.

- Ülkemizde sağlık çalışanlarına yönelik şiddet olaylarının %79’unun Acil Servislerde, %91’inin de hasta yakınları tarafından gerçekleştiğini göz önünde bulundurarak; bu çerçevede özel güvenlik personeli, gişe ve hasta kabul elemanları, hasta bakıcılar etkin iletişim eğitimine tabi tutulmalıdır. 

- Sağlıkta şiddeti meşru gösteren dizi, film, yarışma ve haberler ile ilgili gerekli hassasiyet oluşturulmalıdır. Ağır cezaların gelmesi sağlanmalıdır.

Yeni Bir Çözüm Önerisi: Sağlıkta Sıfır Toleranslı Alan Uygulaması

Sıfır Toleranslı Alan Politikası Nedir?

- Belirtilmiş alan içerisinde, belirlenmiş kural ve kanunlara uyulmaması ve ihlal etmeye yönelik niyet belirten davranışlara yönelik kanun ve hukuk çerçevesinde en sert yaptırımların uygulamaya koyulmasıdır.

Sıfır Tolerans Politikası bağlamındaki müeyyidelerin özelliği nedir?

- Sıfır Tolerans Politikası bağlamında verilecek hükümlerde hâkimin takdir yetkisi bulunmamaktadır. Verilecek ceza da hiçbir şekilde maddi para cezası gibi başka bir yaptırıma çevrilmemektedir. Bireysel suçluluk durumuna ve hafifletici sebepleri dikkate almaksızın önceden belirtilmiş olan cezalar çok net bir şekilde uygulanmaktadır.

Dünyada “Sıfır Tolerans Politikası” hangi alanlarda uygulanmaktadır?

- Askeriyede, eğitim kurumlarında ve çalışma alanlarında yaşanan zorbalık, şiddet ve cinsel tacizlerde 

- Uyuşturucu ile mücadelede

- Eğitim kurumlarında uyuşturucu ve ateşli silah bulunduranlara yönelik

İngiltere, sağlık çalışanlarına yönelik şiddet ile mücadele konusunda sistemli devlet politikası oluşturan en önemli ülkedir. Sağlık Bakanlığı öncülüğünde 1999 yılında “Ulusal Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Personele Yönelik Şiddeti Durdurma Kampanyası: Ulusal Sağlık Hizmetlerinde Şiddete Sıfır Tolerans” kampanyası başlatılmıştır. (Zero Tolerance Zone & Zero Tolerance Policy and Campaign) 

İngiltere kampanya uygulamasında iki ana hedef kitlesine yönelmiştir. Bunlardan ilki ulusal sağlık hizmetlerinde sağlık personeline yönelik şiddetin kabul edilemez olduğunu anlattıkları halk, bir diğeri ise şiddetin kabul edilemez olarak ele alındığını anlattıkları sağlık çalışanlarıdır.

Sıfır Tolerans Kampanyası başta Sağlık Hizmetleri Tröstleri, Sağlık Otoriteleri, Özel Sağlık Otoriteleri ve kurumları olmak üzere geniş paydaş katılımı ile gerçekleştirilmiştir. 

Yerel düzeyde risk değerlendirme, yerel önleme ve azaltma stratejileri belirlenmiş ve uygulanmıştır.

Düzgün, sistemli ve çalışan bir raporlama sistemi kurarak sağlık personelini şiddet olaylarını raporlamaya teşvik etmiştir. 

İngiltere, Şiddete Sıfır Tolerans Kampanyası kapsamında; farkındalığın artırılması, şiddet ile ilgili detaylı bilgi verilmesi ve korunma yöntemleri başta olmak üzere birçok alanda eğitim çalışmaları vermiştir. 

Sıfır Toleranslı Alanlarda Cezai Yaptırımlar 

- Sağlık hizmeti veren birimler ve yerler hiçbir ayrım gözetmeksizin Sıfır Toleranslı Alan olarak tanımlanmalıdır. Gerekli yasal düzenlemeler ilgili bakanlıkların işbirliği ile tamamlanarak ivedilikle uygulanmaya başlanmalıdır. (Örneğin para cezasına çevrilebilen ruhsatsız silah taşıma suçu şayet Sıfır Toleranslı Alan dâhilinde gerçekleşmiş ise ilgili cezanın hiçbir şekilde hafifletilmemesi ya da para cezasına çevrilmemesi gerekmektedir.) 

- Tüm yurt genelinde Sıfır Toleranslı Alan ve Sağlıkta Şiddete Sıfır Tolerans tanıtımlarının ve kampanyalarının gerçekleştirilmesi gerekmektedir. 

- Sağlık hizmeti veren birimlerin çeşitli yerlerinde bu bağlamda tanıtıcı afişler, uyarılar ve broşürler bulundurulmalıdır.